حکمت 51
قدرت و عیب پوشى
(اخلاقى، سیاسى) و درود خدا بر او، فرمود: عیب تو تا آن گاه که روزگار با تو هماهنگ باشد، پنهان است.

وجود و ماهیت

در باب وجود و ماهیت، مهمترین بحث این است که آیا وجود اصیل استیا ماهیت مقصود این است که ما در اشیاء همواره دو معنی تشخیص میدهیم و هر دو معنی را درباره آنها صادق میدانیم. آن دو چیز یکی هستی است و دیگری چیستی. مثلا « میدانیم که انسان هست، درخت هست، عدد هست، مقدار هست ... اما عدد یک چیستی و یک ماهیت(1)دارد و انسان ماهیت و چیستی دیگری. اگر بگوئیم عدد چیستیک پاسخ دارد و اگر بگوئیم انسان چیست پاسخ دیگری دارد.

خیلی چیزها هستی روشنی دارند، یعنی میدانیم که هستند اما نمیدانیم که چیستند مثلا میدانیم که حیات هست، برق هست اما نمیدانیم که حیات چیست، برق چیست.

بسیار چیزها را میدانیم که چیستند، مثلا « دائره» تعریف روشنی پیش ما دارد و میدانیم دائره چیست؟ اما نمیدانیم در طبیعت عینی دائره واقعی وجود دارد یا ندارد. پس معلوم میشود که هستی غیر از چیستی است.

از طرفی میدانیم که این کثرت، یعنی دوگانگی ماهیت و وجود صرفا، ذهنی استیعنی در ظرف خارج، هر چیزی دو چیز نیست پس یکی از این دو عینی و اصیل است و دیگری اعتباری و غیر اصیل.

البته این بحث دامنه درازی دارد و غرض ما در این کلیات، آشنائی با اصطلاح است. آنچه اینجا باید بدانیم این است که مساله اصالت وجود و ماهیتسابقه تاریخی زیادی ندارد.

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و عرض ادب

به مزایای ثبت نام در سایت و روش ثبت نام در سایت اشاره می شود.
جهت دیدن ادامه مطلب ، به ادامه مطلب مراجعه بفرمایید.

وحدت مفهوم وجود

یکی دیگر از مباحثی که پیرامون مفهوم وجود مطرح شده این است که آیا وجود به معنای واحدی بر همه موجودات حمل میشود و به اصطلاح مشترک معنوی استیا اینکه دارای معانی متعددی میباشد و از قبیل مشترکات لفظی است .

منشا این بحث از آن جا است که گروهی از متکلمین پنداشتهاند که وجود را به معنایی که به مخلوقات نسبت داده میشود نمیتوان به خدای متعال نسبت داد از این روی بعضی گفتهاند که وجود به هر چیزی نسبت داده شود معنای همان چیز را خواهد داشت مثلا در مورد انسان معنای انسان را دارد و در مورد درخت معنای درخت را و بعضی دیگر برای آن دو معنی قائل شدهاند یکی مخصوص خدای متعال و دیگری مشترک بین همه مخلوقات .

خاستگاه این شبهه خلط بین ویژگیهای مفهوم و مصداق استیعنی آنچه در مورد خدای متعال قابل مقایسه با مخلوقات نیست مصداق وجود است نه مفهوم آن و اختلاف در مصادیق موجب اختلاف در مفهوم نمیشود .

و میتوان خاستگاه آنرا خلط بین مفاهیم ماهوی و فلسفی دانست به این تقریر هنگامی وحدت مفهوم نشانه ماهیت مشترک بین مصادیق است که از قبیل مفاهیم ماهوی باشد ولی مفهوم وجود از قبیل مفاهیم فلسفی است و وحدت آن فقط نشانه وحدت حیثیتی است که عقل برای انتزاع آن در نظر میگیرد و آن عبارت است از حیثیت طرد عدم .

فلاسفه اسلامی در مقام رد قول اول بیاناتی ایراد کردهاند از جمله آنکه اگر وجود بر هر چیزی که حمل میشد معنای همان موضوع را میداشت لازمهاش این بود که حمل در هلیات بسیطه که از قبیل حمل شایع است به حمل اولی و بدیهی برگردد و نیز شناخت موضوع و محمول آنها یکسان باشد به طوری که اگر کسی معنای موضوع را ندانست معنای محمول را هم نفهمد .

و برای رد قول دوم بیانی دارند که حاصلش این است اگر معنای وجود در مورد خدای متعال غیر از معنای آن در مورد ممکنات میبود لازمهاش این بود که نقیض معنای هر یک بر دیگری منطبق گردد زیرا هیچ چیزی نیست که یکی از نقیضین بر آن صدق نکند مثلا هر چیزی یا انسان است و یا لا انسان و نقیض معنای وجود در ممکنات عدم استحال اگر وجود به همین معنای مقابل عدم به خدا نسبت داده نشود باید نقیض آن عدم به آفریدگار نسبت داده شود و وجودی که به او نسبت داده میشود در واقع از مصادیق عدم باشد .

به هر حال کسی که ذهنش با چنان شبههای مشوب نشده باشد تردیدی نخواهد داشت که واژه وجود و هستی در همه موارد به یک معنی به کار میرود و لازمه وحدت مفهوم وجود این نیست که همه موجودات دارای ماهیت مشترکی باشند

علی